Terapia behawioralna

Terapia behawioralna najczęściej wykorzystywana jest w pracy z dziećmi z autyzmem, jednakże pozytywne efekty przynosi również w pracy z dziećmi z niepełnoprawnością intelektualną, dzięki głównym zasadom:

– kontrolowanie procesu uczenia

Ograniczenie bodźców wokół dziecka (praca w pomieszczeniu o stonowanych kolorach, uproszczonym umeblowaniu, uporządkowaniu pomocy – stosowanie systemu koszykowego, albumów aktywności), wydawaniu krótkich poleceń, praca z zachowaniem kontaktu wzrokowego, powtarzanie ćwiczenia do momentu opanowania go przez dziecko. Kontrolowanie sytuacji polega również na umiejętnym wprowadzaniu i wycofywaniu różnorodnych podpowiedzi (manualnych, wizualnych, werbalnych, itp.). Temu samemu celowi służy wprowadzanie do środowiska terapeutycznego wyraźnej struktury czasowo– przestrzennej (sala bądź sale, w których odbywają się zajęcia powinny być zawsze te same, dziecko musi posiadać swoje własne miejsce do pracy, charakter i kolejność zajęć na początku terapii powinny być stałe, dziecko należy zapoznać z planem dnia w formie wyrazowej lub obrazkowej– zdjęcia, piktogramy, PCS-y. Na początku pracy ważne jest również, aby z dzieckiem pracowały te same osoby.

– stosowanie wzmocnień

W pierwszym etapie terapii są to zazwyczaj tzw. wzmocnienia pierwotne, w postaci smakołyków lub preferowanych przez dziecko zabawek, aktywności dostarczanych dziecku bezpośrednio po dobrze wykonanym zadaniu. W trakcie terapii zastąpione zostają one przez system żetonowy tj. punkty, przedmioty, znaczki wymieniane na nagrody. Później dzięki uczeniu się, coraz większego znaczenia nabierają wzmocnienia społeczne takie jak pochwała, przybicie piątki, bicie brawa.

– praca małymi krokami

Uczenie czynności prostych i stopniowe przechodzenie do bardziej złożonych, rozbijanie czynności złożonych na kilka prostych i uczenie ich oddzielnie. Natomiast nowe umiejętności są dokładane do już istniejących (opanowanych). Podczas zajęć terapeutyczno – edukacyjnych realizowane są 3 najbardziej podstawowe cele terapii behawioralnej,
a mianowicie:

• Rozwijanie zachowań deficytowych (czyli zachowań, które uważa się za pożądane
  u dziecka w pewnym wieku, a które u danego dziecka występują zbyt rzadko lub
  nie występują wcale – np. motywacja, naśladowanie, prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa tematyczna, samoobsługa itp.).
• Redukowanie zachowań niepożądanych (czyli: zachowań destrukcyjnych, agresywnych i autoagresywnych, autostymulacyjnych, rytualistycznych, zakłócających naukę, nieprawidłowych reakcji emocjonalnych, odmawianie jedzenia, nieprawidłowa mowa).
• Generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii w czasie (zachowanie jest zgeneralizowane, wówczas gdy jest trwałe, pojawia się w różnych środowiskach,
  w obecności różnych osób oraz rozszerza się na zachowania pokrewne. Jeżeli generalizacja nie następuje, terapia ma jedynie ograniczoną wartość).

Do podstawowych etapów terapii behawioralnej dzieci autystycznych zalicza się:

• wczesne rozumienie mowy np. wykonywanie prostych poleceń typu DAJ,
• trening imitacji – naśladowanie ruchów motoryki dużej np. klaskanie, naśladowanie użycia przedmiotu np. wkładanie klocka do pudełka,
• dopasowywanie i sortowanie,
• imitacja werbalna – naśladowanie dźwięków i słów,
• rozwój rozumienia mowy i mowy czynnej; nazywanie obiektów i czynności,
• pojęcia abstrakcyjne,
• budowanie zdań. Nauka odpowiadania na pytania. Nauka prowadzenia dialogu,
• umiejętności szkolne – czytanie, pisanie , liczenie, rysowanie itd,
• rozwój społeczny. Nauka wspólnej zabawy. Kompetencje społeczne –proszenie
  o pomoc, składanie życzeń, robienie zakupów,
• czynności samoobsługowe.