Rys Historyczny
W latach 1810-1866 tereny dzisiejszego powiatu janowskiego leżały na pograniczu powiatów tarnogrodzkiego i kraśnickiego obwodu zamojskiego (w 1866, bez żadnych zmian terytorialnych, dotychczasowe powiaty przemianowano na okręgi, a obwód na powiat). W związku z ustanowieniem Zamościa twierdzą i objęciem administracją czysto wojskową w 1820 urzędy cywilne zaczęto przenosić do mającego centralne położenie Janowa Lubelskiego.
Ukaz carski z grudnia 1866 całkowicie zmienił podział administracyjny guberni lubelskiej, a w szczególności utworzył w niej powiat janowski. W jego skład weszło:
- 6 miast: Annopol, Janów, Kraśnik, Modliborzyce, Urzędów i Zaklików
- 18 gmin: Brzozówka, Chrzanów, Dzierzkowice, Gościeradów, Janiszów, Modliborzyce, Olbięcin, Ostrów, Potok Wielki, Rachów, Stróża, Studzianki, Świeciechów, Wilkołaz, Zakrzówek, Zdziechowice, Zdziłowice i Zofianka.
W latach 1869-1870 Annopol, Modliborzyce, Urzędów i Zaklików utraciły prawa miejskie. Annopol przyłączono do gminy Rachów, Modliborzyce – do gminy Modliborzyce, Urzędów – do gminy Ostrów z jednoczesną zmianą jej nazwy na Urzędów, Zaklików – do gminy Zdziechowice (zamienionej kilka lat później na gminę Zaklików). Powiat obejmował powierzchnię 2597 km² i liczył ponad 75.000 mieszkańców.
Po utworzeniu w 1912 guberni chełmskiej do powiatu janowskiego włączono północną część dotychczasowego powiatu biłgorajskiego i zachodnie skrawki dotychczasowego powiatu zamojskiego.
Po odzyskaniu niepodległości w 1919 powierzchnia powiatu janowskiego zmalała do 1783 km². Administracyjnie powiat dzielił się na 2 gminy miejskie 14 gmin katastralnych:
- gminy miejskie: Janów i Kraśnik,
- gminy katastralne: Annopol, Brzozówka, Chrzanów, gmina Dzierzkowice, gmin Gościeradów, Kawęczyn, Kosin, Modliborzyce, Potok Wielki, Trzydnik, Urzędów, Wilkołaz Zaklików, Zakrzówek
17 lutego 1926 roku w powiecie janowskim utworzono wiejską gminę Batorz . Następnie w 1928 i 1939 roku zmieniono granice miasta Kraśnik
Od końca lat 20. do 1932 starostą powiatowym był mjr Leon Zamecznik
Na skutek zniszczeń II wojny światowej oraz z powodu aktywności partyzanckiej w Lasach Janowskich, Niemcy przenieśli stolicę powiatu do Kraśnika, tworząc w Janowie tzw. Landkomissariat (filię starostwa). 9 sierpnia 1945 roku oficjalnie zniesiono powiat janowski a z jego obszaru utworzono powiat kraśnicki z siedzibą w Kraśniku.
1 stycznia 1956 w województwie lubelskim ponownie utworzono powiat janowski. W skład odtworzonego powiatu janowskiego weszły 1 miasto i 16 gromad wyłączonych z dwóch ościennych powiatów tegoż województwa:
- z powiatu kraśnickiego:
- miasto Janów Lubelski
- gromady Biała, Chrzanów, Godziszów, Kawęczyn, Krzemień, Łada, Modliborzyce, Potoczek, Potok Wielki, Stojeszyn, Wierzchowiska, Wolica i Zdziłowice
- z powiatu biłgorajskiego:
- gromady Dzwola, Kocudza i Momoty Górne.
1 stycznia 1957:
- z gromady Błażek powiatu kraśnickiego wyłączono wieś Piłatka i włączono ją do gromady Zdziłowice powiatu janowskiego[
- z gromady Polichna Dolna powiatu kraśnickiego wyłączono kolonię Stojeszyn i włączono ją do gromady Stojeszyn powiatu janowskiego,
- miejscowości Łążek Ordynacki, Momoty Jakubowe i Gierłachy wyłączono z gromady Domostawa w powiecie niżańskim województwa rzeszowskiego i włączono do gromady Biała powiatu janowskiego.
1 stycznia 1958:
- z powiatu kraśnickiego do powiatu janowskiego przeniesiono gromadę Potok-Stany,
- z gromady Tokary powiatu krasnostawskiego wyłączono wieś i kolonię Otrocz i włączono je do gromady Chrzanów powiatu janowskiego.
1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat janowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin
- miasto Janów Lubelski
- gminy Chrzanów, Dzwola, Godziszów, Janów Lubelski, Modliborzyce i Potok Wielki
Tego samego dnia z powiatu kraśnickiego do powiatu janowskiego przełączono obszar sołectwa Zarajec.
1975-1998
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu janowskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego
1 września 1977 roku zniesiono gminę Chrzanów (jej obszar włączono do gminy Dzwola) ale już z dniem 1 października 1982 roku gmina Chrzanów została reaktywowana. 1 grudnia 1979 roku do Janowa Lubelskiego włączono wieś Biała Poduchowna, osadę Obrówka i część obszaru wsi Ruda z gminy Janów Lubelski. 1 stycznia 1984 roku do gminy Janów Lubelski włączono część obszaru wsi Krzemień Drugi z gminy Dzwola. 1 stycznia1992 roku miasto Janów Lubelski i gminę wiejską Janów Lubelski połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską
Po 1999 roku
Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w województwie lubelskim przywrócono powiat janowski o granicach podobnych do tych z początku 1975 roku; powiat został zwiększony jedynie o gminę Batorz, która do maja 1975 roku była w powiecie kraśnickim a następnie do 1998 roku także w województwie tarnobrzeskim.
1 stycznia 2014 r. Modliborzyce odzyskały prawa miejskie, równocześnie gmina Modliborzyce stała się gminą miejsko-wiejską.
Charakterystyka geograficzna
Powiat janowski zajmuje powierzchnię 875 km2. Położony jest w południowo-zachodniej części województwa lubelskiego, na południu graniczy z województwem podkarpackim. Usytuowany na pograniczu 3 regionów geograficznych: część północna na Roztoczu Zachodnim, środkowa na Wyżynie Lubelskiej w części zwanej Wzniesieniami Urzędowskimi, południowa w Kotlinie Sandomierskiej na Równinie Puszczańskiej. Reprezentuje charakterystyczne cechy i walory wszystkich tych regionów. Zawiera więcej form krajobrazowych, zbiorowisk roślinnych, gatunków roślin i zwierząt niż spotyka się na wielokrotnie większych obszarach nizinnych. Sieć wodna jest dość gęsta. Główne rzeki: Bukowa z prawymi dopływami Białą i Branwią oraz Sanna; na południu i południowym zachodzie stawy i niewielkie jeziorka.
Południową część powiatu 40,54% pokrywa jeden z największych w Europie kompleksów leśnych Lasy Janowskie.
Teren powiatu przecinają drogi krajowe nr 19 – północna granica Państwa – Kuźnica Białostocka – Białystok – Lublin – Rzeszów i nr 74 – Kielce – Janów Lubelski – Frampol – Zamość – Zosin – granica Państwa. Pomimo braku kolei powiat ma bardzo dobre połączenia komunikacją PKS i BUS z: Warszawą, Krakowem, Katowicami, Łodzią, Białymstokiem, Krynicą, Iwoniczem, Lublinem, Rzeszowem
Teren powiatu przecinają drogi krajowe nr 19 – północna granica Państwa – Kuźnica Białostocka – Białystok – Lublin – Rzeszów i nr 74 – Kielce – Janów Lubelski – Frampol – Zamość – Zosin – granica Państwa. Pomimo braku kolei powiat ma bardzo dobre połączenia komunikacją PKS i BUS z: Warszawą, Krakowem, Katowicami, Łodzią, Białymstokiem, Krynicą, Iwoniczem, Lublinem, Rzeszowem.
Powiat Janowski w statystykach
Powiat janowski ma 45 709 mieszkańców, z czego 50,4% stanowią kobiety, a 49,6% mężczyźni. W latach 2002-2019 liczba mieszkańców zmalała o 5,8%. Średni wiek mieszkańców wynosi 42,2 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa lubelskiego oraz porównywalny do średniego wieku mieszkańców całej Polski. Wśród wszystkich 380 powiatów powiat janowski jest na 196 miejscu pod względem zarobków.
Mieszkańcy powiatu janowskiego zawarli w 2019 roku 210 małżeństw, co odpowiada 4,6 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to wartość porównywalna do wartości dla województwa lubelskiego oraz nieznacznie mniej od wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 1,0 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców. Jest to znacznie mniej od wartości dla województwa lubelskiego oraz znacznie mniej od wartości dla kraju. 28,9% mieszkańców powiatu janowskiego jest stanu wolnego, 58,3% żyje w małżeństwie, 1,9% mieszkańców jest po rozwodzie, a 10,7% to wdowy/wdowcy.