Dwanaście lat temu, w sobotę, 10. kwietnia 2010 roku, o godzinie 8.41, w katastrofie lotniczej polskiego samolotu rządowego Tu-154, wiozącego delegację Polski na uroczystości 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej, zginęło 96. osób, w tym Prezydent Lech Kaczyński z Małżonką, Prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, Wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, 15. posłów i 3. senatorów oraz dowódcy wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych RP. W katastrofie zginęli też pracownicy Kancelarii Prezydenta, szefowie instytucji państwowych, duchowni, przedstawiciele ministerstw, organizacji kombatanckich i społecznych oraz załoga samolotu.
Zginęło 96 osób…
Informacje o katastrofie docierały do nas w różnych sytuacjach… przez telefon, radio, telewizję. Najpierw, mówiono o awarii prezydenckiego samolotu i problemach z lądowaniem, potem… o rozbiciu się samolotu i ofiarach… Zaczęto informować, kto zginął w katastrofie z zastrzeżeniem, że przecież nie każdy z opublikowanej listy pasażerów musiał wsiąść do samolotu… Nastąpiła identyfikacja zwłok… Zginęło 96 osób.
Polska pogrążyła się w 9-dniowej żałobie. Modlitwy, msze żałobne, zaczerniane strony internetowe, opuszczane flagi i bandery, księgi kondolencyjne… Smutek, łzy, niedowierzanie… Każdy tę tragedię przeżywał na swój sposób. W Krakowie rozbrzmiał dzwon „Zygmunt”, a w całym kraju odbywały się marsze pamięci i milczenia, minuty ciszy… Żałobę narodową ogłosiły 23 państwa…
Hołd Parze Prezydenckiej Lechowi i Marii Kaczyńskim w Sali Kolumnowej Pałacu Prezydenckiego w Warszawie od wtorku 13. kwietnia do soboty 17. kwietnia oddało około 180 tys. osób. Trumny były wystawione na widok publiczny od 13. kwietnia, a wartę pełnili żołnierze. Pałac był otwarty i w dzień i w nocy. Przez cały czas kolejka nie malała, bywały dni, że czas oczekiwania na wejście wynosił kilkanaście godzin. Wiedzą o tym niektórzy parafianie i uczniowie ówczesnego gimnazjum w Godziszowie oraz młodzież z Zespołu Szkół „U Witosa”, którzy cześć Parze Prezydenckiej oddali nad ranem 16. kwietnia 2010 roku.
Trzynastego kwietnia 2010 roku, w Chrzanowie – z inicjatywy Władysława Sowy – dyrektora szkoły, odbył się Apel Pamięci ofiar katastrofy lotniczej i Mordu Katyńskiego. Podobne uroczystości miały miejsce 16. kwietnia w Liceum Ogólnokształcącym.
W niedzielę, 18. kwietnia trumny z ciałami Lecha i Marii Kaczyńskich przewieziono drogą powietrzną do Krakowa. Tego dnia, Para Prezydencka została pochowana z honorami wojskowymi w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów Bazyliki Archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu. W uroczystości pogrzebowej wzięło udział około 150. tys. osób, również z powiatu janowskiego, m.in. przedstawiciele lokalnych struktur Prawa i Sprawiedliwości: Jan Frania, Jerzy Bielecki, Andrzej Majkowski, Antoni Kulpa, śp. Ewa Janus, Grzegorz Pyrzyna, Józef Zbytniewski, Michał Komacki, Kazimierz Małek i Władysław Sowa. W telewizji, transmisję oglądało ponad 13 mln widzów.
Pogrzeby odbyły się między 16. a 28. kwietnia 2010 roku
Między 16. a 28. kwietnia 2010 roku odbywały się pogrzeby ofiar katastrofy lotniczej w różnych częściach kraju, w tym osób, związanych z województwem lubelskim. Uroczystościom towarzyszył ceremoniał wojskowy.
Z Lubelszczyzną, a konkretnie z Tomaszowem Lubelskim związany był Prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, który 16. maja 2009 roku został honorowym obywatelem tego miasta. – Zostałem obywatelem 30. miast, ale ten tytuł jest dla mnie bardzo ważny. Tutaj, na dzisiejszych rubieżach RP czuje się dawnego ducha niepodległości, bo miasto ma chlubną kartę w walce z najeźdźcami. To wielka rzecz… – mówił.
Z Dęblinem w powiecie ryckim związany był gen. Andrzej Błasik – Zwierzchnik Sił Powietrznych, były Komendant Wyższej Oficerskiej Szkoły Sił Powietrznych w Dęblinie, absolwent Szkoły Wojennej Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych w Montgomery oraz kursu Holenderskiej Akademii Obrony w Hadze. Ósmego września 2010 roku na terenie amerykańskiej Bazy Lotniczej Ramstein, gen. Roger A. Brady i Ewa Błasik odsłonili pomnik jego imienia, a 28. września tegoż roku Andrzej Błasik został pośmiertnie wyróżniony honorowym obywatelstwem Dęblina. Błasik został pochowany 28. kwietnia na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie (w ostatnim pogrzebie ofiar katastrofy lotniczej uczestniczył m.in. dowódca Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych w Europie gen. Brady).
Z Lubelskiem związany był również Edward Wojtas, działacz PSL, Marszałek Województwa Lubelskiego, Poseł na Sejm RP, który 24. kwietnia spoczął na cmentarzu przy ulicy Lipowej w Lublinie. W uroczystościach pogrzebowych wzięli udział m.in. przedstawiciele Polskiego Stronnictwa Ludowego z powiatu janowskiego. Rok później, 18. września 2011 roku, odsłonięto tablicę pamiątkową jego imienia na budynku Gminnego Ośrodka Kultury w Kocudzy Drugiej w gminie Dzwola.
W katastrofie zginął pochodzący z Michowa w powiecie lubartowskim ks. płk Jan Kazimierz Osiński, kapelan z Ordynatu Polowego Wojska Polskiego, pochowany 19. kwietnia w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie.
W Lublinie urodził się i studiował na KUL-u Janusz Stanisław Krupski – polski historyk, wydawca i urzędnik państwowy, działacz opozycji demokratycznej w PRL, kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
W katastrofie zginął Wojciech Lubiński, urodzony w Rykach lekarz Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Kilka miesięcy przed katastrofą, został po raz drugi ojcem. Pulmonolog, doktor habilitowany nauk medycznych, 20. kwietnia został pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie.
W wieku 29. lat w katastrofie lotniczej zginęła Barbara Maria Maciejczyk z Białej Podlaskiej – stewardesa, pracownik 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego im. Obrońców Warszawy. Ogółem, w katastrofie zginęły 3 stewardesy, pracujące w pułku. W trakcie lotu do Smoleńska, Barbara Maciejczyk pełniła funkcję szefowej pokładu w załodze samolotu. Została pochowana 25. kwietnia na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie wraz z trzema innymi członkami załogi samolotu: ppłk. pil. Robertem Grzywną, ppor. Andrzejem Michalakiem i stewardesą Natalią Januszko. W trakcie pogrzebu, nad cmentarzem przeleciały w szyku cztery samoloty z Dęblina, ciągnące za sobą 4 smugi biało – czerwonego dymu.
Dwudziestego kwietnia w Wilanowie odbył się pogrzeb Wicemarszałka Sejmu, Posła na Sejm sześciu kadencji (w latach 1991-2010), Ministra Obrony Narodowej – Jerzego Szmajdzińskiego. Wśród księży, biorących udział w nabożeństwie żałobnym, znalazło się dwóch kapłanów z powiatu janowskiego – ks. płk Roman Dziadosz, pochodzący z Bilska koło Andrzejowa oraz ks. mjr Grzegorz Golec z Andrzejowa. W pogrzebie, uczestniczyła również 12-osobowa delegacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej z powiatu janowskiego.
Z czasem, nazwiskami ofiar zaczęto nazywać place, ulice, ronda i drogi, czego przykładem jest ubiegłoroczna Via Carpatia im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Zaczęto stawiać pomniki, sadzić dęby pamięci, m.in. na terenie Zespołu Szkół Technicznych, tworzyć różnego rodzaju inicjatywy społeczne, czego przykładem jest Fundusz Stypendialny im. Marii i Lecha Kaczyńskich, utworzony w 2014 roku.
Obchody w cieniu wojny na Ukrainie
Dwunastą rocznicę katastrofy smoleńskiej zapamiętamy jeszcze z jednego powodu, o czym mówił w Niedzielę Palmową na Wawelu Prezydent Andrzej Duda. – Stają przed oczyma obrazy, które widzimy teraz w mediach. Tak jak widzieliśmy ten zniszczony samolot, tak dzisiaj widzimy zniszczoną Ukrainę, tak, jak wtedy widzieliśmy ciała tych, którzy zginęli, tak dzisiaj widzimy ciała pomordowanych…
Czas biegnie, ale pamięć o ofiarach Zbrodni Katyńskiej i katastrofy smoleńskiej nadal trwa… W tym roku, kwiaty pod „Dębem Pamięci” w Zespole Szkół Technicznych, Janowskim Epitafium Katyńskim i „Kamieniu Pamięci” przy Kaplicy Zjawienia złożyli przedstawiciele władz rządowo – samorządowych. Dziesiątego kwietnia, w intencji oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej, zamordowanych przez Rosjan w 1940 roku, oraz w intencji ofiar katastrofy smoleńskiej i walczących na Ukrainie modlono się w kościołach, również w Janowskiej Kolegiacie, gdzie mszę św. sprawował ks. proboszcz Tomasz Lis.
W uroczystości uczestniczyli (na głównym zdjęciu, od lewej): Daniel Rawski i Paweł Golec – radni powiatowi, Czesław Krzysztoń – Wiceburmistrz, Tomasz Krzysztoń – podinspektor ds. kontroli ze Starostwa, Krzysztof Kołtyś – Burmistrz, Krystyna Ćwiek – Przewodnicząca Rady Miejskiej, Grzegorz Krzysztoń – Sekretarz Powiatu, Artur Pizoń – Starosta Janowski, Sławomir Dworak – Przewodniczący Rady Powiatu, Michał Komacki – Wicestarosta, Jan Frania – Wiceprezes Zarządu PGE Dystrybucja S.A. i Jerzy Bielecki – Poseł na Sejm RP. W obchodach, wzięli również udział trzej dyrektorzy: Wiesława Dyjach z Liceum Ogólnokształcącego, Anna Pecka z „Promyka” i „Słonecznego Domu” i Iwona Pająk z Zespołu Szkół Technicznych oraz Barbara Fuszara – Skarbnik Powiatu, przedstawiciele janowskiej „Solidarności” i Komendy Powiatowej PSP – Marian Tyra i Michał Tyra oraz niektórzy mieszkańcy Janowa i okolic.
Alina Boś; foto: Anna Sosnówka
