Zapewne niewielu janowian dysponuje wiedzą, że dawni absolwenci janowskich szkół średnich przyczyniają się do przyrostu wiedzy o tym, jak ludność województwa lubelskiego pomagała Górnoślązakom w czasie przygotowań do górnośląskiego plebiscytu i powstań śląskich. Tymczasem okazuje się, że ten wycinek historii stał się domeną osób pochodzących z Janowa Lubelskiego. Przykładowo, siostra ze Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej – dr Elżbieta s. Monika Albiniak (absolwentka janowskiego I LO) zajęła się działaniami studentów Uniwersytetu Lubelskiego na rzecz Górnoślązaków. Jej ustalenia opublikowane zostały w ostatnim numerze „Komunikatów Mazursko-Warmińskich”, wydawanych przez Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.
Tekst siostry Albiniak, zatytułowany „Akademicki Komitet Obrony Ziem Plebiscytowych Warmii, Mazur i Górnego Śląska, działający na Uniwersytecie Lubelskim i jego losy” dostępny jest nie tylko w wersji papierowej czasopisma, ale także został zdigitalizowany i dostępny jest pod adresem: http://kmw.ip.olsztyn.pl/Akademicki-Komitet-Obrony-Ziem-Plebiscytowych-Warmii-Mazur-i-Gornego-Slaska-dzialajacy,134996,0,1.html.
W tym samym czasopiśmie ukazał się również tekst Andrzeja Albiniaka, zatytułowany „Pomoc ludności województwa lubelskiego w przygotowaniach do plebiscytów”, dostępny również w wersji papierowej i sieciowej (pod adresem: http://kmw.ip.olsztyn.pl/Pomoc-ludnosci-wojewodztwa-lubelskiego-w-przygotowaniach-do-plebiscytow,134995,0,1.html). Ten ostatni z wymienionych autorów opracował również problematykę zinstytucjonalizowanej pomocy dzieci z Lublina, która opublikowana została w podstawowym czasopiśmie, prezentującym problematykę powstań śląskich. Na łamach „Śląskiego Almanachu Powstańczego” z 2019 r. ukazał się tekst Albiniaka, zatytułowany «„Teraz więc do walki: my do walki pieniężnej, Ślązacy orężnej”. Kilka uwag o działaniach w czasie III powstania śląskiego, lubelskiego Uczniowskiego Komitetu Walki o Śląsk Górny».
W bieżącym roku obchodzona jest setna rocznica III powstania śląskiego i to właśnie w Janowie zrodził się pomysł, aby zwrócić uwagę na zaangażowanie się ludności województwa lubelskiego w pomoc dla Górnoślązaków w latach 1919-1921. Dzięki prywatnej inicjatywie Andrzeja Albiniaka w części powiatów województwa lubelskiego zostaną posadzone „Dęby Śląskie”, które upamiętniać mają zrywy powstańcze ludności Górnego Śląska sprzed wieku i zaangażowanie się ludności województwa lubelskiego w pomoc dla walczącego Śląska. Między innymi na terenie powiatu janowskiego zbierano pieniądze, żywność, środki opatrunkowe itd. dla Powstańców Śląskich i na cele plebiscytowe. Zbiórki te dokonywane były tak podczas wieców, uroczystości religijnych, w miejscach pracy, a nawet w szkołach. Poszczególne miejscowości opodatkowywały się, podejmując decyzje, ile z każdej morgi uprawnej należy przeznaczyć na potrzeby górnośląskie. Po wieku dobro, które ofiarowali Górnoślązakom nasi przodkowie warto przypomnieć.
Powiat janowski zdecydował się na uczczenie pamięci górnośląskich zrywów powstańczych i 3. maja br. o godzinie 10.40 został posadzony przy Zespole Szkół Technicznych w Janowie Lubelskim Dąb Pamięci Powstańców Śląskich. Drzewek upamiętniających będzie jednak więcej, bo powiaty: biłgorajski, kraśnicki, lubelski ziemski, parczewski i rycki posadzą pamiątkowe dęby. Natomiast w Krasnymstawie władze powiatowe już 15 kwietnia br. posadziły „Dąb Śląski” (https://www.krasnystaw-powiat.pl/wiadomosci/25504/upamietnienie-ofiar-katynia-smolenska-i-iii-powstania-slaskiego-). Działania w celu posadzenia „Dębów Śląskich” podjęły także powiaty: hrubieszowski, łęczyński, puławski i zamojski.
W czasie, gdy trwały powstania śląskie Lubelszczyzna obejmowała także część współczesnego województwa mazowieckiego i podkarpackiego. W związku z tym, upamiętnienie zaangażowania się ludności Lubelszczyzny w pomoc dla Górnego Śląska w latach 1919-1921 obejmie również tereny spoza współczesnego województwa lubelskiego – przykładowo władze powiatu sokołowskiego (Sokołów Podlaski) także zaangażowały się w akcję.
Dzięki prywatnej inicjatywie wszczętej w Janowie, obchody setnej rocznicy III powstania śląskiego przybrały nowy wymiar i drzewa pamiątkowe będą przypominać o tym, że nasi przodkowie nie pozostali biernymi obserwatorami górnośląskich walk, tylko przed wiekiem starali się nieść pomoc walczącym o polskość Górnoślązakom. Drzewko posadzone w Janowie Lubelskim będzie przypominać, że przed wiekiem w naszym powiecie zbierano środki dla Górnoślązaków, przypominać że włączenie części Śląska do II Rzeczypospolitej w 1922 r. było zasługą nie tylko Powstańców Śląskich, ale i naszych przodków, którzy nieśli Ślązakom pomoc.
Niech posadzony w Janowie Dąb Śląski stanie się symbolem łączącym naszych przodków i walecznych przodków z Górnego Śląska.
Pracownicy Biblioteki Pedagogicznej; foto: www.powiatkrasnostawski.pl