W środę, 26. kwietnia 2023 roku o godz. 10.00 na Górze Śmierci w Paszczynie w gminie Dębica odbędą się patriotyczno – religijne uroczystości, upamiętniające więźniów – również z powiatu janowskiego – niemieckich obozów jenieckich i pracy przymusowej w Pustkowie.
Darmowy wyjazd do Pustkowia dla rodzin więźniów z powiatu janowskiego organizuje janowskie Starostwo.
W programie uroczystości, organizowanych w ramach Miesiąca Pamięci Narodowej, przewidziano mszę świętą, Apel Pamięci oraz zwiedzanie Ekspozycji Historyczno-Dydaktycznej, która w ostatnim czasie wzbogaciła się o nowe eksponaty.
Organizatorami uroczystości jest Powiat Dębicki, Miasto Dębica, Gmina Dębica, Miasto Ropczyce, Gmina Ostrów i parafia św. Stanisława Biskupa Męczennika w Pustkowie Osiedlu.
Przypomnijmy… W czasie drugiej wojny światowej, w latach 1940-1944, w Pustkowie – przy poligonie doświadczalnym Waffen-SS, mieścił się kompleks niemieckich obozów jenieckich i pracy przymusowej. Obóz nie miał statusu obozu koncentracyjnego. Więźniowie pracowali głównie przy budowie poligonu SS Truppenϋbungsplatz Heidelager, gdzie m.in. testowano rakiety V1 i V2.
W związku z dużą śmiertelnością oraz epidemią tyfusu i czerwonki, na „Górze Śmierci” zbudowano kostnicę oraz polowe krematoria do spalania zwłok. Więźniowie pracowali w nieludzkich warunkach… Głód, kary, bicie, znęcanie się psychiczne i fizyczne były na porządku dziennym. Chorych i niezdolnych do pracy uśmiercano zastrzykiem benzyny w serce. Zdarzały się egzekucje poprzez rozstrzelanie.
Więźniom – organizując pomoc żywnościową, pomagała księżna Helena Jabłonowska, o czym wspominał wielokrotnie jeden z więźniów Pustkowa – nieżyjący już Stanisław Ładziak ze Zdziłowic.
W ciągu czterech lat w hitlerowskim obozie pracy zginęło minimum 15 tys. więźniów różnej narodowości.
Ostatecznie, obóz zlikwidowano 27. lipca 1944 roku, a żyjących jeszcze więźniów ewakuowano m.in. do obozów w Sachsenhausen, Ravensbruck i Oranienburgu.
Od sierpnia 1944 roku – po zajęciu obozu przez oddziały 1. Frontu Ukraińskiego, Sowieci utworzyli w Pustkowie obóz jeniecki dla Niemców, Ślązaków i Kaszubów. Zginęło około 3 tys. z 15 tys. osadzonych więźniów.
Na „Górze Śmierci” znajdują się masowe mogiły i pomniki ofiar, natomiast w budynkach, wzorowanych na barakach obozowych z wieżami wartowniczymi i ogrodzeniem, powstała Ekspozycja Historyczno – Dydaktyczna, obrazująca sposób i przebieg działania obozów pracy przymusowej oraz poligonu SS w Pustkowie.
W skład Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania wchodzi też pomnik, postawiony na szczycie „Góry Śmierci”, do którego prowadzi „Droga Cierpienia” z 14. rzeźbami w kształcie ludzkich rąk.
W artykule wykorzystano informacje ze strony internetowej Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania – placówki muzealno-dydaktycznej w Pustkowie – Osiedlu.
Alina Boś; foto: Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania